OGIBiz Website

 Γράφει η Μαρία Κελεπούρη

Φιλόλογος, συνεργάτης του www.exeresi.gr

 Η μυθιστορηματική παραγωγή των τελευταίων ετών έχει σημειώσει ταχεία άνοδο, ωστόσο λίγα είναι εκείνα τα λογοτεχνικά έργα που είναι αφιερωμένα σε έναν τόπο ή σε ένα ιστορικό γεγονός που έχει χαθεί στη λήθη. Το ιστορικό μυθιστόρημα Ιαχές και Ψίθυροι, του φιλολόγου Βαγγέλη Ντελή, προβάλλει αφενός μια πτυχή της ελληνικής Ιστορίας την περίοδο της αντίστασης στους Γερμανούς, η οποία δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή και αφετέρου εστιάζει στην Καρδίτσα, και πιο συγκεκριμένα στα χωριά των Αγράφων.

 Πριν από αυτό το τελευταίο του μυθιστόρημα, ο Βαγγέλης Ντελής είχε ήδη εκδώσει δύο μυθιστορήματα, δύο ποιητικές συνθέσεις και μια συλλογή διηγημάτων, ενώ έχει συμμετάσχει σε συλλογικά λογοτεχνικά έργα και έχει βραβευτεί. Παράλληλα, είναι μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών.

 Οι κεντρικοί ήρωες του τελευταίου του βιβλίου, ένας Έλληνας, ένας Ιταλός και μια Ελληνίδα, μεταξύ και άλλων βέβαια ηρώων, κινούνται στο κέντρο και ταυτόχρονα στις παρυφές της Ιστορίας. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της μυθοπλαστικής διάστασης που δίνεται στην ίδια την Ιστορία και συντελεί τελικά στη διαμόρφωση αυτού του ιστορικού μυθιστορήματος.

 Το ιστορικό μυθιστόρημα, ως λογοτεχνικό είδος, χαρακτηρίζεται από ορισμένες συμβάσεις, τις οποίες οι Ιαχές και Ψίθυροι τηρούν. Παρατηρείται, δηλαδή, η ανάπλαση μιας εποχής, την οποία ο συγγραφέας επιτυγχάνει μέσω της εκτύλιξης της πλοκής κατά την ιταλική κατοχή στη Θεσσαλία. Έπειτα, επιλέγονται οι ήρωες της πλοκής, οι οποίοι είναι αντιπροσωπευτικοί των αξιών της εποχής στην οποία εντάσσονται. Ο Τάσος, ο Σάντρο και η Αμαλία προσωποποιούν την εθνική περηφάνια και την ανθρωπιά. Παρόλο που ο Σάντρο είναι Ιταλός, αποδεικνύει έμπρακτα αυτό που οι Έλληνες ονομάζουμε φιλότιμο, αφήνοντας να εννοηθούν και να αναδυθούν οι εκλεκτικές συγγένειες που υπάρχουν ανάμεσα σε κουλτούρες διαφορετικών χωρών.

 Παρά τα μυθοπλαστικά πρόσωπα, η πλοκή μένει πιστή στην ιστορική αλήθεια, ενώ ταυτόχρονα διανθίζεται με τον μύθο, προκειμένου να ανασυνθέσει το παρελθόν, να μυήσει τον αναγνώστη στις συνθήκες της εποχής και τις ιδιαιτερότητες του Καρδιτσιώτικου τόπου και να τον κάνει να αναστοχαστεί. Άλλωστε, η ιστορική αφήγηση, η οποία επιτελείται μέσα από τα πρόσωπα του βιβλίου διαμορφώνει μια αντικειμενική ιστορικο-πολιτική προοπτική, την οποία ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να ερμηνεύσει διαβάζοντας το βιβλίο. Παρόλο, δηλαδή, που τα ιστορικά γεγονότα λειτουργούν ως κεντρικός άξονας της ιστορίας, ο λογοτεχνικός χαρακτήρας του βιβλίου με τη χροιά του μυστηρίου, σε ορισμένες περιπτώσεις, ευνοεί την πρόσληψη ενός μέρους του υπό την υποκειμενική αντίληψη του κάθε αναγνώστη.

 Ουσιαστικά, βασικό έρεισμα του βιβλίου αποτελεί η εξόντωση ενός μεγάλου αριθμού Ιταλών στρατιωτών, οι οποίοι από τον ρόλο του κατακτητή απέκτησαν τον ρόλο του θύματος. Οι πρώην σύμμαχοί τους, Γερμανοί, τους κατέσφαξαν, ενώ οι υπόδουλοί τους, Έλληνες, τους προσέφεραν τη σωτηρία, ή έστω τη φροντίδα τους. Το ιστορικό αυτό γεγονός, που έλαβε χώρα στην ορεινή Καρδίτσα, στην περιοχή των Αγράφων, αποδεικνύει το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής και συνάμα έρχεται σε αντίθεση με τη μετέπειτα πολύνεκρη ιστορία, η οποία δεν περιορίστηκε μόνο στα εγχώρια ιστορικά γεγονότα, όπως στον Εμφύλιο, αλλά υπερβαίνει τα σύνορα και διασχίζει τη γραμμή του χρόνου, επιβεβαιώνοντας την κυκλική ροή της Ιστορίας. Στο ίδιο πλαίσιο, στο έργο μπορούν να παρατηρηθούν δύο ομόκεντροι αφηγηματικοί κύκλοι μέσω των οποίων ο συγγραφέας επαναφέρει ιστορικά γεγονότα ή στοιχεία, που υποκινούνται φυσικά από διαφορετικές συνθήκες και πρόσωπα, από το τότε και το τώρα. Δεν παύουν όμως να χαρακτηρίζονται από ομοιότητες, οι οποίες έχουν μια κοινή αιτία, τον παραλογισμό και την απληστία του ανθρώπου που είναι και το casus belli, δηλαδή η αιτία του πολέμου. Οποιουδήποτε πολέμου.

 Αυτή η οργάνωση, λοιπόν, της πλοκής, με τις χρονικές επαναφορές, επιτρέπει στον αναγνώστη να κάνει διάφορους συσχετισμούς. Συσχετισμούς ως προς τα πρόσωπα που καθόρισαν την Ιστορία, συσχετισμούς μεταξύ των γεγονότων της Ιστορίας αλλά και μεταξύ των συνεπειών της. Ακόμα και η μία πτυχή του τίτλου του βιβλίου, οι «Ιαχές», παραπέμπουν στον πόλεμο, ενώ η αγάπη που αναπτύσσεται ανάμεσα στους ήρωες περιορίζεται στους «ψιθύρους». Φυσικά, ο τίτλος μπορεί να χωρέσει και άλλες αναγνώσεις, όπως ιαχή είναι και το σθένος των Ελλήνων και ειδικότερα των Θεσσαλών αντιστασιακών στους Γερμανούς στον θεσσαλικό τόπο, που πλέον αποτελεί ένα κράμα αναμνήσεων, οι οποίες μπορούν να διαφυλαχτούν χάρη σε αυτό το βιβλίο.

Πηγή φωτογραφίας βιβλίου: mouzakinews.gr